Μετά από πολλές χρονικές μεταθέσεις και αναβολές η πολυαναμενόμενη μετα-ΠΑΣΟΚ περίοδος είναι, εδώ και δύο περίπου χρόνια, ένα αδιαμφισβήτητο πολιτικό γεγονός.
Το ΠΑΣΟΚ, σαν πολιτικό κόμμα που μονοπώλησε για 35 περίπου χρόνια την εκπροσώπηση του ιστορικού χώρου της κεντροαριστεράς στην Ελλάδα (από το 1974 ως το 2010) έχει περάσει οριστικά πλέον και αμετάκλητα «στο χρονοντούλαπο της ιστορίας».
Η κατάληξη ήταν αναμενόμενη. Εξού και η πλατιά διαδεδομένη πολιτικο-δημοσιογραφική φιλολογία, χρόνια τώρα, για μετα-ΠΑΣΟΚ περίοδο που όμως χρονικά ολοένα αναβάλλονταν κι αργούσε διαψεύδοντας πρόσκαιρα τους υποστηρικτές της.
Ας μην ξεχνάμε ότι το τραυματισμένο και για πολλούς ξοφλημένο (από τότε) ΠΑΣΟΚ του 1989 κατόρθωσε να ανασυνταχθεί και να επανακάμψει τρείς συνεχόμενες φορές. Σε πείσμα όλων όσων βιάζονταν να το τελειώσουν. Την πρώτη φορά με τον Α. Παπανδρέου, μετά το 1993, την δεύτερη με τον Σημίτη το 1996 και την τρίτη με τον Γ. Παπανδρέου το 2009.
Γιατί δεν θα μπορούσε να γίνει το ίδιο και για τέταρτη φορά; Τι έχει αλλάξει;
Ο πολιτικός χώρος της κεντροαριστεράς βρίσκεται σήμερα σε πλήρη αντιλογία με τις πολιτικές του παρελθόντος. Απαιτεί ριζικές αλλαγές, νέα πρόσωπα, νέες πολιτικές αντιλήψεις και πρακτικές. Αυτό δεν υπήρχε τα προηγούμενα χρόνια. Δεν είχε μπεί ακόμα σε ανοιχτή κρίση το πολιτικό σύστημα. Δεν είχε πάρει τις σημερινές διαστάσεις το φαινόμενο της απορριπτικότητας. Δεν έμπαινε τόσο επιτακτικά το θέμα της ανανέωσης της πολιτικής μας ζωής.
Το ΠΑΣΟΚ θα μπορούσε να επιβιώσει σε βάθος χρόνου και να ανακάμψει πιθανόν στο μέλλον. Αλλά θα έπρεπε σε αυτή τη φάση να κλείσει αποφασιστικά τους λογαριασμούς του με το παρελθόν. Με το αναχρονιστικό διακηρυκτικό του πλαίσιο, τις καταδικασμένες πολιτικές του πρακτικές, τα φθαρμένα από την πολύχρονη εξουσία πρόσωπα.
Για να υπάρξει ένα νέο ΠΑΣΟΚ θα έπρεπε να βρεθούν, πρώτα από όλα, οι νεκροθάφτες του παλιού. Χωρίς να καταστραφεί το παλιό ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να υπάρξει Νέο. Δυνάμεις όμως για να αναλάβουν ένα τέτοιο έργο υπάρχουν;
Το παλιό πάντως ιστορικό ΠΑΣΟΚ έχει κλείσει οριστικά τον κύκλο της ζωής του.
Η κύρια προσπάθεια σήμερα στο ΠΑΣΟΚ γίνεται στην κατεύθυνση να συντηρηθεί και να διασωθεί το παλιό ΠΑΣΟΚ. Σε αυτό το πνεύμα κινείται ο Βενιζέλος και σε αυτό το πνεύμα έγινε το τελευταίο συνέδριο και ο εορτασμός της 3ης του Σεπτέμβρη όπου επαναβεβαιώθηκε με την παρουσία όλου του παλιού πολιτικού προσωπικού η εμμονή στην συντήρηση του παλιού ΠΑΣΟΚ (χωρίς να διασφαλίζεται κάτι τέτοιο από πουθενά). Στο ίδιο πνεύμα αντιμετωπίζονται και οι νέες πολιτικές προκλήσεις στο χώρο της κεντροαριστεράς όπου υποστηρίζεται ένα σχήμα ελιάς με συνιστώσες (δηλ.ένας «ΣΥΡΙΖΑ» στον κεντροαριστερο χώρο) όπου αναμένεται να μπορούν να συστεγασθούν και να επιβιώσουν διάφορες θνησιγενείς καταστάσεις τύπου ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ κλπ.
Η μετα-ΠΑΣΟΚ περίοδος λοιπόν, σε αυτή τη φάση, είναι μια περίοδος πολιτικού κενού για τον κεντροαριστερό χώρο. Αυτό δεν είχε έτσι ακριβώς εννοηθεί ότι θα προκύψει. Η εκτίμηση που κυριαρχούσε ήταν ότι με έναν τρόπο θα υπήρχε διάδοχη κατάσταση. Ότι κάτι άλλο θα έπαιρνε τη θέση του ΠΑΣΟΚ. Αλλά η ζωή είναι πάντα πιο πολύπλοκη κι απρόβλεπτη από οποιαδήποτε θεωρία.
Από την διάγνωση βέβαια ενός πολιτικού κενού ως την κάλυψή του υπάρχει μεγάλη απόσταση. Και δεν αρκούν οι προθέσεις.
Η συζήτηση για την νέα κεντροαριστερά μόλις έχει αρχίσει και δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα. Δεν πρόκειται να κλείσει με γενικές διακηρύξεις και εκλογικές συγκολλήσεις υπαρκτών παραγοντικών σχημάτων.
Αυτή μπορεί νάναι μια πρόσκαιρη και εφήμερη μορφή που μπορεί να πάρει η υπόθεση της κεντροαριστεράς (και επι της ουσίας να συνιστά μια πλαστογραφημένη έκδοσή της ή ένα αρχικό πρόπλασμα). Ωστόσο και σε αυτήν ακόμα την μορφή της μπορεί να έχει μια θετική συμβολή στις μέρες μας σε ότι αφορά το κρίσιμο ζήτημα της πολιτικής σταθερότητας στην Ελλάδα την οποία και μπορεί να ενισχύσει σημαντικά. Γεγονός που δεν πρέπει καθόλου να παραβλέπουμε και να υποτιμούμε γιατί από το κακό υπάρχει πάντα και το χειρότερο.
Η διαδικασία ωστόσο ανασυγκρότησης του χώρου, αυτή καθαυτή, παραμένει το κύριο. Είναι αυτό που ξεπερνά την συγκυρία. Ποια άραγε θα είναι αυτή; Πώς θα ξετυλιχθεί, τι χαρακτηριστικά θα πάρει, τι δυνάμεις νέες θα αναδείξει και ποιες νέες πολιτικές;
Αλλά και πολιτικο-οργανωτικά τι πρόκειται να γίνει; θα αναληφθεί κάποια πρωτοβουλία «από πάνω» και θα ευδοκιμήσει; Από ένα πρόσωπο, από μια πολιτική ομάδα; Θα υπάρξει ένα μεγάλο σχήμα (τύπου ελιάς ή κάτι άλλο) ή ο χώρος θα εκφρασθεί πολυκερματισμένα μέσα από δύο –τρία μικρά και μεσαία σχήματα; Όλα αυτά μέλλει να αρχίσουν να μορφοποιούνται σε μια πορεία και να παίρνουν σάρκα και οστά.
Το βέβαιο είναι ότι ο κεντροαριστερός χώρος δεν πρόκειται να παραμείνει για πολύ στην σημερινή του μορφή. Οι δυνάμεις που περικλείει μέσα του δεν πρόκειται να μείνουν για πολύ αδρανείς κι άπρακτες. Και είναι αρκετές.
Υπάρχουν όμως μερικές αρνητικές οριοθετήσεις για αυτές τις δυνάμεις που είναι ανάγκη να επισημανθούν.
Ο κεντροαριστερός χώρος δεν μπορεί σήμερα να εκφρασθεί μέσα από το ΠΑΣΟΚ, την ΔΗΜΑΡ, και τα άλλα μικρά σχήματα στελεχών του παλιού ΠΑΣΟΚ.
Ούτε μέσα από την συνένωσή τους.
Ούτε μπορεί να προσχωρήσει στον ΣΥΡΙΖΑ.
Το αίτημα της ανασυγκρότησής τίθεται με πολύ αυστηρό και συγκεκριμένο τρόπο. Δεν τίθεται γενικά και αόριστα. Και δεν μπορεί, από τα πράγματα, σε αυτή την φάση να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο ένα παλιό δυναμικό. Και ειδικά από τον χώρο του ΠΑΣΟΚ (πλήν ελαχίστων).
Ήδη όλες οι πολιτικές κινήσεις πρώην στελεχών του ΠΑΣΟΚ (Φλωρίδη, Μόσιαλου, Λοβέρδου, Κατσέλη-Καστανίδη) έχουν οδηγηθεί, μία προς μία, σε αποτυχία. Το ίδιο θα γίνει και με την αναμενόμενη κίνηση Τζουμάκα. Δεν υπάρχει περίπτωση να αποκτήσουν την παραμικρή απήχηση γιατί με έναν τρόπο, συνδέονται, στην «μέση συνείδηση» με το παλιό. Και η απορριπτικότητα, καλώς ή κακώς, σαν φαινόμενο, αφορά όλον τον παλιό πολιτικό κόσμο (και κύρια τον προερχόμενο από το ΠΑΣΟΚ). Αφορά βέβαια και πολιτικές (όχι μόνο πρόσωπα). Αλλά για αυτές θα αναφερθούμε σε άλλο κείμενο.
Η υπόθεση λοιπόν της κεντροαριστεράς είναι αρκετά πολύπλοκη και υπόκειται σε μια σειρά περιορισμούς σε ότι αφορά, πρώτα από όλα, τις δυνάμεις που μπορούν κεντρικά να αναλάβουν την ευθύνη της. Τα νέα πρόσωπα είναι ζητούμενα αλλά και δύσκολο να βρεθούν και οι διαθεσιμότητες περιορισμένες.
Το υποκειμενικό όμως πρόβλημα, με την έννοια που το θέτουμε, παραμένει το κρίσιμο και καθοριστικό σημείο κάθε προσπάθειας. Το νέο πράγματι δεν μπορεί να φτιαχτεί με παλιά υλικά και ο κεντροαριστερός χώρος είναι ώρα να αποδείξει αν διαθέτει αξιόλογα αποθέματα δυνάμεων.
Η κίνηση των 58 από υποκειμενική άποψη συγκεντρώνει ένα νέο αξιόλογο δυναμικό. Αυτό την κάνει να διαφέρει από τις άλλες κινήσεις. Μένει όμως να αποδείξει αν μπορεί να κάνει και πολιτική.
Η προσπάθεια πάντως να συνενώσει όλες τις υπαρκτές δυνάμεις (ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ, κινήσεις πρώην στελεχών του ΠΑΣΟΚ) στο βαθμό που θα αποδώσει (γιατί και αυτό δεν είναι σίγουρο) φανερώνει μια τάση συμπόρευσης σε αυτή τη φάση με το παλιό. Η κατεύθυνση αυτή δεν γνωρίζουμε κατά πόσο αποτελεί έκφραση αδυναμίας ή μια καθαρή επιλογή. Σε κάθε περίπτωση δεν συμβάλει στο να αποσαφηνιστεί ο χαρακτήρας της ανασυγκρότησης του κεντροαριστερού χώρου.
Ότι δηλ. αυτός επί της ουσίας και σημειολογικά θα πρέπει να σηματοδοτεί κάτι εντελώς νέο και ότι αυτό προϋποθέτει τον αποφασιστικό διαχωρισμό και τη ρήξη σε όλα τα επίπεδα με ότι εκπροσωπεί το παρελθόν.
Μήλιος Χρήστος
