«Όταν κατέλαβε την εξουσία ο Κάστρο πέρασα ένα μήνα στην Κούβα. Ο Κάστρο δεν μου άρεσε καθόλου. Μιλούσε επί ώρες χωρίς να ακούει ποτέ.
Συνάντησα τον Τσέ Γκεβάρα που ασκούσε μεγάλη μαγεία, αλλά περιφρονούσε την Ευρωπαϊκή αριστερά, που του φαίνονταν αστικοποιημένη. Πήγαινε στην παραλία για να μας εξηγήσει ότι όλα, ακόμα και οι ξαπλώστρες ανήκαν στο Κράτος. Μόνο που ο κομμουνισμός δεν μπορούσε να είναι Κράτος ναυαγοσώστης».
(συνέντευξη του Πιέτρο Ινγκράο στην «Κοριέρα ντε λα Σέρα», Απρίλης του 2005).
Πέθανε ο τελευταίος εμβληματικός ηγέτης των Κομμουνιστικών επαναστάσεων του 20ού αιώνα. Ένας πληθωρικός άνθρωπος που «ευτύχησε» να ζήσει όλον τον κύκλο ζωής του Κομμουνιστικού κινήματος από τη μεγάλη του άνοδο ως την πλήρη του αποτυχία και καταστροφή. Κι έμεινε αμετανόητος, προσηλωμένος (αυτή την εντύπωση έδινε μέχρι τελευταία) στην υπόθεση του Κομμουνισμού.
Είχε άραγε συναίσθηση της αποτυχίας του παγκόσμιου αυτού εγχειρήματος; Αναρωτιόταν πώς και γιατί οι κομμουνιστικές επαναστάσεις απέτυχαν να προσφέρουν στην ανθρωπότητα μια καλύτερη προοπτική;
Είναι πολύ δύσκολο, ιστορικά αδύνατο, από ανθρώπους που ενσάρκωσαν μια ιδεολογία, να της ασκήσουν ουσιαστική κριτική. Ο Κάστρο δεν μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Δεν μπορούσε να ξεπεράσει τον εαυτό του, που ήταν δημιούργημα μιας εποχής. Ήταν «καταδικασμένος» να ζήσει και να πεθάνει ως κομμουνιστής.
Σε μας, που άλλοι λιγότερο κι άλλοι περισσότερο, περάσαμε από τον χώρο των επαναστατικών ιδεών, μένει να αναστοχαστούμε γιατί όλες αυτές οι επαναστάσεις που έγιναν στο όνομα της δικαιοσύνης και της ελευθερίας κατέληξαν σε τυραννίες. Το θέμα είναι πέρα από πρόσωπα (Στάλιν, Μάο, Κάστρο κλπ.). Αφορά το μοντέλο και τις αρχές οργάνωσης της κοινωνίας. Μπορεί να υπάρξει πολιτικά ελεύθερη κοινωνία χωρίς οικονομική ελευθερία; Μπορεί η δημοκρατία να συμβαδίζει με κεντρικούς σχεδιασμούς και κρατικά όλα τα μέσα παραγωγής; Κάθε σύγχρονος αριστερός πρέπει να επανατοποθετηθεί πάνω σε αυτά τα κρίσιμα ερωτήματα. Καλός ο επαναστατικός ρομαντισμός, αλλά να δούμε μήπως παράγει στο βάθος ολοκληρωτικά φαινόμενα και καθεστώτα.
Μήλιος Χρήστος
Την Ελληνική αριστερά δεν την απασχόλησε ποτέ πολιτικά η περίπτωση της Κούβας.
Ούτε στο σύνολό της η ΛατινοΑμερικάνικη Αριστερά. Με αυτήν ανέπτυσσε πάντα μια ρομαντική σχέση. Όλες οι αριστερίστικες, κατά καιρούς, Τσεγκουεβαρικές οργανώσεις ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς στην Ελλάδα. Υπάρχει επόμενα μια συνέχεια, ένα νήμα που συνδέει την Ελληνική αριστερά με την λατινοαμερικάνικη εν γένει αριστερά. Με αυτή την έννοια δεν υπάρχει τίποτα στην Ελλάδα που μπορεί να δημοσιευθεί σαν κριτική στον Κουβανισμό που δεσπόζει, χρόνια τώρα, σε όλη την Λατινική Αμερική. Αντίθετα, στην Ιταλία όλο το 2006 και 2007 αναπτύχθηκε μια έντονη αντιπαράθεση πάνω στο θέμα της Κούβας.
Αναδημοσιεύουμε τρία χαρακτηριστικά κείμενα που είχαν γραφτεί με ευκαιρία τα 80 χρόνια γέννησης του Κάστρο. Κι ο καθένας άς βγάλει τα συμπεράσματά του.
Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΜΕ ΣΟΒΑΡΕΣ ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΗ ΘΕΣΗ ΟΤΙ:
Ο καστρισμός δεν είναι μοντέλο για μας.
“Εποχή”, 10/12/2006
O Πιέτρο Ινκγράο, ο παλαίμαχος Ιταλός κομμουνιστικής ηγέτης, μέλος της Επανίδρυσης και πρώην πρόεδρος της ιταλικής Βουλής, διαμαρτυρήθηκε δημοσίως το καλοκαίρι για τις ευχές του σημερινού πρόεδρου της ιταλικής Βουλής Μπερτινότι και του γραμματέα της Επανίδρυσης Τζιορντάνο για τα γενέθλια του Φιντέλ Κάστρο καταγγέλλοντας το καθεστώς της Κούβας.
Δημοσιεύουμε την επιστολή του Ινγκράο προς την εφημερίδα του κόμματος Λιμπερατσιόνε και τις δύο απαντήσεις του Πιέρο Σανσονέτι, του διευθυντή της.
Ο Ινγκράο απαντά σε Μπερτινότι – Τζορντάνο
Το γράμμα του Ινγκράο στο διευθυντή της Λιμπερατσιόνε
«Αγαπητέ διευθυντή, Σαν μέλος της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης έχω την ανάγκη να εκφράσω τη διαφωνία μου για το μήνυμα που έστειλαν αυτές τις ημέρες στον Κάστρο ο πρόεδρος Μπερτινότι και ο σύντροφος Τζιορντάνο. Εδώ και καιρό πιστεύω ότι η Κούβα έχει ένα καθεστώς βαριάς δικτατορίας, που άσκησε σοβαρή καταστολή του δικαιώματος της διαφωνίας και της ελευθέριας της γνώμης, εγκαθιστώντας στο νησί ένα σκληρό ανελεύθερο κλίμα. Μπορεί να κάνω λάθος, αλλά πιστεύω ότι είναι σωστό να ειπωθεί ότι για την κατάσταση που υπάρχει στην Κούβα υπάρχουν διαφορετικές γνώμες στην Επανίδρυση».
Η πρώτη απάντηση του διευθυντή της Λιμπερτασιόνε
«Η γνώμη του Πιέτρο Ινκράο βαραίνει πάντα πολύ. Ειδικά σε θέματα τόσο μεγάλα και καθολικά, όπως η ελευθερία των ιδεών, του κράτους, της δικτατορίας, του καθεστώτος. Το μήνυμα που έστειλε στον Κάστρο ο Μπερτινότι και ο Τζιορντάνο, που ήταν ένα προσωπικό μήνυμα, αντικατοπτρίζει την πολιτική γραμμή, εάν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτή την παλιά ορολογία, που η Επανίδρυση είχε εκφράσει πάντα για την Κούβα. Μια γραμμή μεγάλου σεβασμού, φυσικά, για την επανάσταση, πολλές από τις αξίες της και για τον αγώνα που η Κούβα που έκανε αυτά τα 50 χρόνια εναντίον της συνεχούς επίθεσης των ΗΠΑ, αλλά μαζί και μια σοβαρή κριτική για τους μεγάλους περιορισμούς της ελευθερίας, τη δημοκρατική εκδήλωση της πολιτικής, για κάθε ιδιαίτερη πράξη καταστολής και τιμωρίας της διαφωνίας ή παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Επανίδρυση άσκησε αυτή την κριτική και τη διατύπωσε με σαφήνεια στις αίθουσες του κοινοβουλίου. Φυσικά ο Ινγκράο έχει δίκαιο: στην Επανίδρυση συμβιώνουν αρκετά διαφορετικές γνώμες για την Κούβα και τον καστρισμό. Ο Μπερτινότι και ο Τζιορντάνο, για παράδειγμα, υπογράμμισαν πολλές φορές ότι δεν μπορούμε να διαγράψουμε την εμπειρία του καστρισμού σαν να ήταν το σοβιετικό καθεστώς ή η ιστορία του βουλγαρικού κομμουνιστικού κόμματος».
Νέα απάντηση
Λίγες ημέρες αργότερα ο Σανσονέτι επέστρεψε στο θέμα της επιστολής του Ινγκράο, μετά από δεκάδες επιστολές, άρθρα, κείμενα και αναλύσεις που πλημμύρισαν την εφημερίδα της Επανίδρυσης:
«Ο Ινγκράο έχει δίκιο: στην Κούβα δεν υπάρχει ελευθερία. Αυτό αποτελεί ένα στοιχείο που αντιπροσωπεύει ακριβώς το μεγάλο έλλειμμα που χωρίζει την ιδέα που είχαμε και έχουμε για την κουβανέζικη επανάσταση, από τις ελπίδες που γέννησε, τα όνειρα και τα πάθη που δημιούργησε, και τη σημερινή συγκεκριμένη κατάσταση της κοινωνίας που δημιουργήθηκε στο νησί. Αποτελεί ή όχι η ελευθερία μια αρχή που δεν μπορεί να αποποιηθεί η σύγχρονη αριστερά που θέλουμε να οικοδομήσουμε; Ναι, το πιστεύω ότι αποτελεί μια αρχή που δεν μπορούμε να αποποιηθούμε. Αποκλείω ότι ο καστρισμός μπορεί να αποτελέσει ένα μοντέλο για εμάς. Πιστεύω ότι θα πρέπει να του ασκήσουμε κριτική, και μάλιστα σοβαρή, και ότι συνεχώς θα πρέπει να υπενθυμίζουμε στους ηγέτες της Κούβας την άμεση επιταγή: να αποκαταστήσουν τις ελευθερίες, να επιτραπεί η διαφωνία, να ανοίξουν την πολιτική και τη διαχείριση της εξουσίας σε ένα πλουραλιστικό σύστημα ιδεών. Υπάρχει ο κίνδυνος να μετατραπεί αυτή η καταγγελία σε μια «διαγραφή», που να ακυρώνει όλες τις αποχρώσεις, που να αγνοεί το πλαίσιο του πραγματοποιήθηκε, που να μη δίνει το βάρος που πρέπει, στην ιστορία, στην σύγκρουση ανάμεσα στο πολύ μικρό και εύθραυστο νησί της Κούβας και τη θρασύτατη δύναμη των ΗΠΑ. Δεν μπορούμε όμως να αποφύγουμε αυτό το κομβικό στοιχείο. Όταν οι εφημερίδες μας διηγούνται ότι ο Τσάβεθ πήγε στον Κάστρο, ότι ήταν ο Φρέι Μπέτο και ο Λούλα, ο Μοράλες και τόσοι άλλοι πρωταγωνιστές της άνοιξης της Λατινικής Αμερικής δεν μπορούμε να μην αναρωτηθούμε το γιατί. Χωρίς να υποβαθμίσουμε καθόλου την κριτική μας και αίτημά μας για ελευθερία, κατανοούμε την ιστορική λειτουργία που διαδραμάτισε η Κούβα, η οποία δεν αποτελεί μόνο μια δικτατορία».
