Δυο ενδιαφέρουσες απόψεις για το θέμα της ΑΟΖ

Δ

Πράγματα που γίνονται και δεν λέγονται (Του Άγγελου Συρίγου)

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 26.11.2017

Υ​​​​πάρχουν ορισμένα πράγματα που γίνονται και δεν λέγονται και άλλα που λέγονται και δεν γίνονται», έλεγε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ο ίδιος, μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, επαναστρατιωτικοποίησε και εξόπλισε τα ανατολικά νησιά του Αιγαίου. Ολα έγιναν χωρίς τυμπανοκρουσίες και φιέστες. Το ζητούμενο ήταν να προστατευθούν τα νησιά σε περίπτωση τουρκικής επιθέσεως.

Αυτή η σοφή τακτική δεν ακολουθήθηκε το 1995. Δύο υπουργεία ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να δημιουργήσουν υποδομές για διαβίωση σε κάποιες ακατοίκητες νησίδες. Ακολούθησαν περιοδείες επισήμων και εγκατάσταση των πρώτων ενδιαφερομένων σε τέσσερα νησάκια ενώπιον των τηλεοπτικών φακών. Δύο μήνες μετά είχαμε την κρίση στα Ιμια. Εκτοτε αμφισβητείται η ελληνική κυριαρχία σε έναν απροσδιόριστο αριθμό νησίδων από την Τουρκία.

Τις τελευταίες ημέρες ακούσθηκαν διάφορα για οριοθετήσεις με αφορμή την τριμερή συνάντηση Ελλάδος, Κύπρου και Αιγύπτου στη Λευκωσία. Ηδη από το 2008 η Τουρκία άρχισε να διεκδικεί θαλάσσιες περιοχές δικαιοδοσίας της Ελλάδος και της Κύπρου. Τον Απρίλιο του 2012 η Αγκυρα δημοσίευσε χάρτες διεκδικώντας τμήματα της υφαλοκρηπίδας της Ρόδου, της Καρπάθου, όλη την υφαλοκρηπίδα του Καστελλόριζου αλλά και την κυπριακή ΑΟΖ δυτικά του νησιού. Η Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια αντιδρά με διπλωματικές διακοινώσεις και με παρουσία πολεμικών πλοίων στην περιοχή. Η Αθήνα όμως δεν έχει ανακοινώσει ποτέ επισήμως πού αρχίζει και πού τελειώνει η ελληνική υφαλοκρηπίδα στην ανατολική Μεσόγειο. Λένε κάποιοι ότι η λύση θα ήταν μία οριοθέτηση με την Αίγυπτο (που αποδεικνύεται σύνθετη) ή με την Κύπρο. Εάν μας ενδιαφέρουν οι εντυπώσεις, πράγματι μπορούμε να προχωρήσουμε σε επίσημη οριοθέτηση με την Κύπρο. Εάν μας ενδιαφέρει η ουσία –δηλαδή να δηλώσουμε διεθνώς τα ακριβή όρια της υφαλοκρηπίδας μας στην περιοχή–, καλυπτόμαστε πλήρως από την κατάθεση των σχετικών συντεταγμένων στην αρμόδια υπηρεσία του ΟΗΕ. Επιπλέον, εάν καταθέσει και η Κύπρος τις δικές της συντεταγμένες για την κυπριακή ΑΟΖ, που θα συμπίπτουν με τις ελληνικές, θα έχουμε έμμεση πλην σαφέστατη οριοθέτηση μεταξύ των δύο κρατών. Αυτό δεν πρόκειται να αποτρέψει την τουρκική επιθετικότητα. Θα καταστήσει, όμως, γνωστό σε ξένες εταιρείες που δουλεύουν για λογαριασμό της τουρκικής κυβερνήσεως ότι στις συγκεκριμένες περιοχές πρέπει να παίρνουν άδεια από την Ελλάδα.

Αντίστοιχα παραδείγματα για πράγματα που μπορούν να γίνουν χωρίς να τα φωνάζουμε υπάρχουν πολλά. Στο Αιγαίο μιλάμε αποκλειστικώς για το θέμα της επεκτάσεως των ελληνικών χωρικών υδάτων. Υπάρχουν όμως και άλλες θαλάσσιες ζώνες. Επί παραδείγματι, από τον Δεκέμβριο του 1992 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτρέψει τα κράτη-μέλη να δημιουργήσουν εθνικές ζώνες αλιείας 12 μιλίων.

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει τις τελευταίες ημέρες με το θέμα της εφαρμογής της σαρίας στη Θράκη. Το ζητούμενο εκεί είναι η ισότητα ανδρών και γυναικών και η προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών που, προφανέστατα, καταπατούνται από τον Ιερό Ισλαμικό Νόμο.

Μπορούμε να καταργήσουμε τη σαρία πομπωδώς και να έλθουμε σε αντίθεση με μεγάλο τμήμα της μουσουλμανικής μειονότητας, που θεωρεί ότι είναι βασικό μειονοτικό δικαίωμα. Εναλλακτικώς μπορούμε να την καταστήσουμε ένα ένδυμα αδειανό, όπως επιχειρείται με τη νομοθετική ρύθμιση που ανακοινώθηκε. Η σαρία θα εφαρμόζεται μόνον εάν και οι δύο διάδικοι το επιθυμούν. Στην πράξη ελάχιστοι στο μέλλον θα προσφεύγουν στον μουφτή ως ιεροδικαστή. Ας επικεντρωθούμε στην ουσία.

* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Η Μεγάλη Χίμαιρα: Οι συντεταγμένες και το Δίκαιο της Θάλασσας (Του Χρήστου Ροζάκη)

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 03.12.2017

Ο​​ταν εκφέρεται στον δημόσιο λόγο μια άποψη, αυτή κινδυνεύει να γίνει πέτρωμα για την κοινή γνώμη και να νομιμοποιηθεί, εάν δεν εναντιωθεί κανείς σε αυτήν με επιχειρήματα. Αυτό το αξίωμα με αναγκάζει να γράψω αυτή την απάντηση στον αξιοσέβαστο συνάδελφο κ. Αγγελο Συρίγο, που στο φύλλο της κυριακάτικης «Καθημερινής» της 26ης Νοεμβρίου, δημοσίευσε άρθρο με τον τίτλο «Πράγματα που γίνονται και δεν λέγονται».

Στο άρθρο αυτό, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνεται και η άποψη ότι η Ελλάδα θα πρέπει να προχωρήσει σε κατάθεση, στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, συντεταγμένων θαλασσίων ζωνών (υφαλοκρηπίδα, Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη [ΑΟΖ]), που σε συνδυασμό με αντίστοιχες ενέργειες της Κύπρου θα προσέφεραν, επιτέλους, στην Ελλάδα την πολυπόθητη οριοθέτηση των ζωνών αυτών στην Ανατολική Μεσόγειο. Εστω εμμέσως, έστω de facto.

Η άποψη αυτή ενέχει τεράστιους κινδύνους και φέρνει τη χώρα μας σε αμυντική θέση και σε θέση παραβάτη του Διεθνούς Δικαίου. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (η λεγόμενη Σύμβαση του Montego Bay, του 1982), την οποία η Ελλάδα έχει επικυρώσει και που η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να σέβεται, ως εθιμικό δίκαιο, ως προς τις ουσιαστικές διατάξεις της, απεχθάνεται μονομερείς ενέργειες σε περιπτώσεις θαλάσσιας στενότητας. Στις περιπτώσεις που το πλάτος των θαλάσσιων περιοχών είναι μικρότερο των 400 ν. μιλίων (δηλ. το διπλάσιο από το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο επέκτασης της υφαλοκρηπίδας ή της ΑΟΖ, που κάθε παράκτιο κράτος δικαιούται να διεκδικεί), τότε η οριοθέτηση των ζωνών αυτών πρέπει να γίνεται με συμφωνία των ενδιαφερομένων μερών. Αυτό ορίζουν τα άρθρα 83 (Οριοθέτηση της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας μεταξύ κρατών των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες) και 74 (Οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ κρατών των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες). Τα άρθρα αυτά τονίζουν ότι η οριοθέτηση θα πρέπει να γίνεται με βάση το Διεθνές Δίκαιο και να καταλήγει σε ένα δίκαιο αποτέλεσμα. Επειδή οι διατάξεις αυτές μεταβάλλουν το Διεθνές Δίκαιο, κατά το μέτρο που αυτό είχε διαμορφωθεί από τη Σύμβαση της Γενεύης για την υφαλοκρηπίδα (1958) και η οποία προέβλεπε οριοθέτηση με βάση τη μέση γραμμή/γραμμή ίσης απόστασης, το Διεθνές Δίκαιο βρίσκεται στα χέρια και στη σοφία του Διεθνούς Δικαστηρίου, το οποίο με την πλούσια νομολογία του, έχει πια προσδιορίσει ποιο είναι το δίκαιο και τι είναι δίκαιο αποτέλεσμα. Πάντως, όπως το ίδιο το Δικαστήριο έχει αποφανθεί, κάθε περίπτωση οριοθέτησης είναι μοναδική και δεν ισχύουν κανόνες γενικοί που να την προκαθορίζουν.

Με βάση τα παραπάνω λεχθέντα, είναι σαφές ότι η Ελλάδα, αν προχωρήσει σε οριοθέτηση μονομερώς, αγνοώντας την Τουρκία, η οποία έχει κι αυτή δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο, λόγω του μήκους των ακτών της –που είναι ένα από τα νομολογιακά κριτήρια του Διεθνούς Δικαστηρίου, κι ίσως το σοβαρότερο– θα βρίσκεται σε θέση παραβάτη του Διεθνούς Δικαίου. Πρόκειται για ένα από τα σοβαρότερα επιχειρήματα, ίσως το μοναδικό, που επικαλούμαστε εις βάρος της Τουρκίας, η οποία δείχνει να το αγνοεί.

Η λύση, συνεπώς, δεν είναι οι συντεταγμένες, ή η έμμεση οριοθέτηση. Η λύση είναι αυτή που παραδοσιακά έχουν ακολουθήσει οι μεταδικτατορικές κυβερνήσεις: είναι η συνέχιση των διερευνητικών επαφών, που προετοιμάζουν το έδαφος για τις επίσημες διαπραγματεύσεις με την Τουρκία στο θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Παρά το γεγονός ότι με την ευθύνη της Τουρκίας αυτές έχουν σήμερα διακοπεί, οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης πρέπει να κατατείνουν στη γρήγορη επανάληψή τους, ώστε σύντομα να τερματιστούν, για να περάσουμε στις επίσημες διαπραγματεύσεις. Εξάλλου, η Τουρκία έχει δηλώσει ότι επιθυμεί την άμεση επανάληψή τους, πράγμα που χρειάζεται έμπρακτη επιβεβαίωση. Είναι ευκαιρία, τώρα, με το ταξίδι του κ. Ερντογάν στην Αθήνα, να επαναβεβαιωθεί η ετοιμότητα των δύο κρατών στις διερευνητικές συνομιλίες και να καθιερωθεί ένα χρονοδιάγραμμα εκτέλεσής τους.

Αλλιώς, αν ακολουθηθεί το σχέδιο του κ. Συρίγου μπαίνουμε σε περιπέτειες: η Τουρκία δεν θα διστάσει να αμφισβητήσει τις συντεταγμένες, με κάθε τρόπο –και γνωρίζουμε ποιος είναι αυτός– φέρνοντας τις Ενοπλες Δυνάμεις μας στη δυσχερή θέση να επιχειρήσουν να προστατεύσουν τις θαλάσσιες περιοχές οι οποίες θα έχουν οριοθετηθεί, με το ενδεχόμενο μιας ένοπλης ρήξης, που κανένας δεν επιθυμεί.

Καλύτερα, λοιπόν, να έχουμε υπομονή για να αποδώσουν αποτελέσματα οι πολύχρονες προσπάθειες των διερευνητικών επαφών –που εξ όσων γνωρίζω έχουν αποδώσει καρπούς– παρά η άγονη περιπέτεια μιας πρόσκαιρης νίκης, με αβέβαιη έκβαση.

* Ο κ. Χρήστος Ροζάκης είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου του ΕΚΠΑ.

Σχετικά με τον Συγγραφέα

Σχόλια

Η Σύνταξη

Kατηγορίες

Ιστορικό