Ο Θ. Αγγελόπουλος με το έργο του ξεπέρασε γρήγορα τα ελληνικά σύνορα, τα ελληνικά όρια. Κινήθηκε πέρα από την κυρίαρχη τάση της εποχής του, που αφορούσε την ανάπτυξη μιας ιδιαίτερης, εθνικής κινηματογραφίας (σε θεματολογία και απεύθυνση). Σε αντίθεση με το σύνολο των ελλήνων σκηνοθετών, εκτός λίγων εξαιρέσεων, ο Αγγελόπουλος έκανε την υπέρβαση.Με ελληνικά θέματα αρχικά, απευθύνθηκε στο διεθνές κοινό και καταξιώθηκε απ’ αυτό. Η πορεία του, κατέδειξε και επιβεβαίωσε την ανάγκη η εθνική πολιτισμική παραγωγή να έχει διεθνή αναφορά. Να μπορεί να γίνει αναγνωρίσιμη και ανταγωνιστική. Να δοκιμάζεται και να αξιολογείται με διεθνή κριτήρια, διεκδικώντας την εθνική ετερότητα της, σε διεθνικό επίπεδο.
Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Αγγελόπουλου, ο Νίκος Κούνδουρος δήλωσε μεταξύ άλλων: “Ο Αγγελόπουλος μπορούμε να πούμε ότι ήταν σκάνδαλο στην ελληνική κινηματογραφική κοινωνία, διότι παρά πολύ γρήγορα ξέφυγε από την ελληνική μιζέρια και βρέθηκε να είναι Ευρωπαίος και διεθνής. Αυτό το πράγμα δεν το περιμέναμε και δεν το συγχωρούσαν και όλοι…. Ο Αγγελόπουλος, για τη δική μου ματιά, πήρε τον επαρχιώτικο ελληνικό κινηματογράφο και τον πήγε έξω και τον έκανε παγκόσμιο….”.
Ο Αγγελόπουλος εντάχθηκε στις αναζητήσεις του νέου ευρωπαϊκού κινηματογράφου και αναγνωρίστηκε επιβάλλοντας το προσωπικό του κινηματογραφικό ύφος. Μία γραφή απαιτήσεων, ως προς την αφηγηματική δομή και την αισθητική της. Με γενικά πλάνα-πίνακες, με σιωπές που μιλούν, αλλά και εξαίρετες μουσικές να προσδίδουν συναίσθημα και δύναμη στις μοναδικές εικόνες του. Μια γραφή μοναδική, που θα μείνει για πάντα συνδεδεμένη με το όνομα του. Ένας κινηματογράφος εικαστικός καθ’ όλα που επιμένει στη δύναμη της εικόνας.
Στο εξωτερικό το έργο του εκτιμήθηκε και τιμήθηκε πολύ περισσότερο απ’ ότι στην Ελλάδα. Εδώ, μόνο τμήματα της διανόησης, της αριστεράς και το κινηματογραφόφιλο κοινό τον αποδέχτηκαν. Χωρίς βέβαια να αποτελεί τη μοναδική περίπτωση που δεν έτυχε πλατιάς αναγνώρισης στο τόπο του. Τα παραδείγματα πολλά.
Στις πρώτες ταινίες του ο Αγγελόπουλος αφηγήθηκε την σύγχρονη ιστορία της χώρας (κατοχή-εμφύλιος-μετεμφυλιακή Ελλάδα). Ειδικά στο “Θίασο” (θεωρείται μια από τις 100 καλύτερες ταινίες παγκοσμίως, όλων των εποχών), αφηγήθηκε ελλειπτικά την ιστορία της ελληνικής αριστεράς. Αν και αποτελεί την καλύτερη ταινία του, η ιστορική της προσέγγιση ήταν συμβατική. Αναπαρήγαγε τις κυρίαρχες απόψεις της αριστεράς για τη Βάρκιζα, το δεύτερο αντάρτικο, την στρατηγική της ένοπλης κατάληψης της εξουσίας, (που ακόμα και σήμερα συνεχίζουν να προσδιορίζουν την ιστορική συνείδηση της Αριστεράς). Αλλά αυτό αποτελεί ένα ανοιχτό θέμα, μια εκκρεμότητα που αφορά όλη την «προοδευτική» διανόηση της Ελλάδας και όχι μόνο τον Αγγελόπουλο.
Η κινηματογραφική εξέλιξη του Θ. Αγγελόπουλου είχε μια φθίνουσα πορεία. Πολλοί την απέδωσαν στην κόπωση του κοινού από τα αργά κύρια πλάνα αλλά και στην πανομοιότυπη εξιστόρηση της ζωής των ηρώων (των ατομικών τους ιστοριών) με βάση πάντα το σκηνικό της πολιτικής, της ιστορίας, της ξενιτιάς, της πατρίδας, της αναζήτησης. Πιστεύουμε ότι το περιεχόμενο των ταινιών ευθύνεται για τον συνεχή περιορισμό του ενδιαφέροντος για τις ταινίες του Αγγελόπουλου. Αυτό που συνέβαινε με την προβολή κάθε νέας ταινίας, τα τελευταία χρόνια, ήταν μια συνεχής διεύρυνση της απόστασης ανάμεσα στον σκηνοθέτη και το κινηματογραφόφιλο κοινό. Ο Αγγελόπουλος έμενε πιστός στα θέματά του. Οι συνθήκες όμως ήταν αυτές που τα έκαναν ανεπίκαιρα. Ανάμεσα στην «αναπαράσταση» και «στη σκόνη του χρόνου» είχαν μεσολαβήσει πολλά. Οι ιστορικές αναφορές είχαν πάψει να λειτουργούν όπως και η συμβατική νοηματοδότηση του πολιτικού, οι χαμένες πατρίδες, οι εξορίες, οι μικροί Αλέξανδροι, οι κοινωνικοί αγώνες, οι ιδεολογίζουσες αριστερές προοπτικές, αλλα και οι υπαρξιακές αναζητήσεις των ηρώων του. Δεν ήταν τα αργά πλάνα. Ο θαυμασμός για την τεχνική του συνέχισε να υπάρχει. Για τα μοναδικά κάδρα που χαρακτηρίζουν κάθε ταινία κι αποτυπώνονται ανεξίτηλα στη μνήμη, την εξαίσια μουσική, την φωτογραφία, τον συνδυασμό του φυσικού τοπίου με τα τεχνητά σκηνικά, τις ερμηνείες, το ονειρικό στοιχείο των ταινιών. Θαυμασμός κι αποστασιοποίηση ταυτόχρονα. Ετσι κάπως θα μπορούσε ίσως να αποδοθεί η εξέλιξη της σχέσης των ταινιών του με το κοινό. Πιστεύουμε ότι, πολύ πρίν το θάνατό του, ο Θ. Αγγελόπουλος είχε σε μεγάλο βαθμό ολοκληρώσει τον κύκλο του στο χώρο του σινεμά. Έναν κύκλο σημαντικό από κάθε άποψη που τον κατατάσσει στο πάνθεον των μεγάλων δημιουργών του παγκόσμιου κινηματογράφου.
Ας κρατήσουμε για παρακαταθήκη μια από τις τελευταίες δηλώσεις του :
“…εκείνο που είναι καλό, είναι να υπάρχουν σήμερα σκηνοθέτες που βγαίνουν έξω από τη χώρα τους και κάνουν διεθνή πορεία, ενώ στην Ελλάδα δεν συμβαίνει κάτι παρόμοιο. Η σημασία του εξωτερικού δεν είναι να χαϊδέψει τον εγωισμό των σκηνοθετών. Είναι ότι υπάρχει ένας κινηματογράφος που βγαίνει από αυτή τη χώρα αλλά ανοίγεται στον κόσμο. Όπως είναι ανοιχτή η ελληνική ποίηση και η μουσική. Ζούμε σε έναν κόσμο που έχει πια διεθνικές σχέσεις και όλο το παιχνίδι παίζεται στο μεγάλο γήπεδο του κόσμου. Και έχει συνέπειες για τη χώρα. Είναι το κύρος της χώρας. Το πολιτιστικό πρόσωπο της.”
