Το δραματικό θέατρο της Λούλας Αναγνωστάκη

Τ

Υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις στο έργο της Αναγνωστάκη.
Ξεχωρίζουν αυτές που τονίζουν το δραματικό στοιχείο, που όντως υπάρχει πολύ έντονα στο έργο της, (οι περισσότεροι ήρωες της Αναγνωστάκη βιώνουν δραματικές καταστάσεις που τους οδηγούν σε αδιέξοδο και συνήθως στον θάνατο).
Υπήρξαν ωστόσο και προσπάθειες (χωρίς μεγάλη επιτυχία) να συνδέσουν το έργο της με το θέατρο του παραλόγου ή και το συμβολικό θέατρο, στοιχεία των οποίων μπορεί κανείς να βρει στο έργο της (όπως και υπαρξιακά στοιχεία) χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αρκούν για μια κατάταξη στο ένα ή το άλλο είδος.
Τέλος υπάρχει η προσέγγιση της αριστεράς που στην ουσία αφορά το έργο της μέχρι το 1978, το διάστημα δηλ. που η Αναγνωστάκη λειτουργεί στρατευμένα μέσα στο κλίμα της γενικότερης μεταπολεμικής λογοτεχνίας της ήττας.

Το έργο της Αναγνωστάκη είναι εξαιρετικά δραματικό.
Στο επίκεντρο της δραματουργίας της είναι ο άνθρωπος που προσπαθεί να ξεφύγει από καταστάσεις κοινωνικές, προσωπικές, πολιτικές που του έχουν επιβληθεί και τον έχουν οδηγήσει σε ένα πλήρες αδιέξοδο. Ένα αδιέξοδο που άλλοτε είναι γνωστό από πριν κι άλλοτε συνειδητοποιείται στην διάρκεια του έργου.
Το κοινωνικό-πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαδραματίζονται οι υποθέσεις της Αναγνωστάκη παίζει κυρίαρχο ρόλο. Τα πρόσωπα τοποθετούνται σε ένα περιβάλλον που είτε είναι αυτό της μετεμφυλιακής Ελλάδας, μέχρι το 1978, είτε το σύγχρονο αστικό περιβάλλον της μεταπολίτευσης.
Στην πρώτη περίπτωση το αδιέξοδο ορίζεται ευθέως σαν αποτέλεσμα των γενικότερων πολιτικών συνθηκών ενώ στη δεύτερη προκύπτει από τον σύγχρονο αστικό τρόπο ζωής. Γενικά το θέατρό της Αναγνωστάκη είναι το θέατρο των ηττημένων της πολιτικής και της ζωής. Οσων νοιώθουν παγιδευμένοι, ηττημένοι κι αναζητούν κάποια διέξοδο που μπορούν να την αποτολμήσουν ακόμα και με βίαιο τρόπο. Είναι ένα έντονα δραματοποιημένο θέατρο, που στην πρώτη περίοδό του, από το ’65 ως το ’78  αποδίδει όντως με επιτυχία τις βιωματικές εμπειρίες της κοινωνίας μας  σε ότι αφορά τις μετεμφυλιακές συνθήκες που πραγματικά ήταν ιδιαίτερα καταπιεστικές (συμπεριλαμβανομένης και της περιόδου της χούντας)
Από κει και πέρα όμως, η εμμονή στον ίδιο δραματικό τόνο  ως το 2003 δεν νομίζουμε ότι συγχρονίζεται με τα βιώματα  που είχε η κοινωνία μας  στην διάρκεια της μεταπολίτευσης. Το δραματικό στοιχείο πλέον δεν είναι κυρίαρχο, έχει υποχωρήσει σημαντικά, παρ’ όλο που συνεχίζουμε σαν κοινωνία  να λειτουργούμε ακόμα με βάση το συναίσθημα. Ωστόσο έχουμε ξεπεράσει μια σειρά δραματοποιημένες καταστάσεις, τις έχουμε αφήσει πίσω, την ξενιτιά, την αδικία, την φτώχεια, τις διακρίσεις, τις διώξεις, τον δραματικό Ελληνικό κινηματογράφο (Μάρθα Βούρτση, Ξανθόπουλο κλπ), το δραματικό λαϊκό τραγούδι (Καζαντζίδης) κλπ.κλπ.
Σε ότι αφορά λοιπόν το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο τοποθετούνται τα έργα της Αναγνωστάκη μετά το ’78 είναι σημαντικά αποφορτισμένο από δραματικά στοιχεία σε σχέση με το προηγούμενο της δεκαετίας του ’60.
Η Ελλάδα της μεταπολίτευσης μόνο δραματοποιήσεις δεν περιλαμβάνει. Είναι ένα περιβάλλον κοινωνικής ανέλιξης, επίπλαστου ευδαιμονισμού και κατανάλωσης. Μπορεί με αυτό το περιβάλλον να αντιστοιχηθεί το θέατρο της Αναγνωστάκη; Πιστεύουμε ότι το υπερβαίνει κατά πολύ. Ότι το έργο της είναι πιο μπροστά, και πολύ μάλιστα, από την εποχή στην οποία αναφέρεται. Δεν μπορεί να αντιστοιχηθεί ακόμα ούτε με την πρόσφατη περίοδο της οικονομικής κρίσης. Κανένα από τα πρόσωπα της Αναγνωστάκη δεν βρίσκεται αντιμέτωπο με οικονομικά προβλήματα, δεν αγωνιά για την επιβίωσή του, δεν κυνηγά το χρήμα (ούτε την δόξα), η όλη συμπεριφορά του δεν ορίζεται από υλικές ανάγκες.
Το θέατρο της Αναγνωστάκη της δεύτερης περιόδου,  μετά δηλ το ’78, τοποθετείται νοητά σε ένα αστικό περιβάλλον που δεν υφίσταται ακόμα σε αυτό το βαθμό ολοκλήρωσης στην Ελλάδα.  Οπότε και οι συνέπειες του δεν βιώνονταν (έως πρόσφατα τουλάχιστον) τόσο δραματικά. Ωστόσο προς τα εκεί πάνε τα πράγματα. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής φέρνει  μαζί του σιγά-σιγά  το καθημερινό άγχος, την μοναξιά, την έλλειψη επικοινωνίας, την αποξένωση, τις υπαρξιακές αναζητήσεις, την ανασφάλεια, όλα όσα ορίζουν τα προβλήματα των κοινωνιών εδώ και χρόνια στα αναπτυγμένα  κράτη. Προς τα εκεί πάμε. Σε αυτή την πορεία ίσως ανακαλύψουμε ετεροχρονισμένα και  το έργο της Αναγνωστάκη και του επιφυλάξουμε μιαν νέα αδιαμφισβήτητη αυτή την φορά επικαιροποίηση σε πλήρη αντιστοιχία με ένα ολοκληρωμένο, σύγχρονο Ελληνικό αστικό περιβάλλον.

X.M.

Σχετικά με τον Συγγραφέα

Σχόλια

X. M.

Kατηγορίες

Ιστορικό