Μαθήματα για το μεταρρυθμιστικό Κέντρο (του Νίκου Μαραντζίδη)

Μ

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 19.11.2017

Α​​φού τους ξεπλύναμε πολιτικά, οι πασόκοι μάς πέταξαν σαν στυμμένες λεμονόκουπες, μου είπε ένας φίλος, βαθιά απογοητευμένος από το αποτέλεσμα των εκλογών για τον ηγέτη του νέου φορέα της Κεντροαριστεράς. Είχε ψηφίσει Καμίνη, είχε όμως αισθήματα και για τον Θεοδωράκη. Δυστυχώς για τον φίλο μου και οι δύο μαζί μόλις που άγγιξαν το ένα τέταρτο των ψήφων. Το γεγονός αυτό τον έκανε να αισθάνεται ως ο «χρήσιμος ηλίθιος» της διαδικασίας.

Είναι όμως έτσι; Το μεταρρυθμιστικό Κέντρο αποτέλεσε τον πέμπτο τροχό της κεντροαριστερής άμαξας που χρησιμεύει μόνο ως ρεζέρβα ή απλώς όλα αυτά είναι υπερβολές της ανεκπλήρωτης προσδοκίας; Πριν επιχειρηθεί μια απάντηση, ας δούμε εν συντομία τι μαθήματα προσέφερε η διαδικασία αυτή στους φίλους των κεντρώων μεταρρυθμιστών υποψηφίων.

Η οργάνωση μετράει. Στα παραδοσιακά σοσιαλδημοκρατικά (και χριστιανοδημοκρατικά) κόμματα, η οργάνωση έχει σημασία. Ανέκαθεν, βέβαια, οι φιλελεύθερες ελίτ (κεντροαριστερές ή κεντροδεξιές) υποτιμούσαν την αξία της οργάνωσης και της συλλογικής δράσης. Λόγω παιδείας, κοινωνικής θέσης και αισθητικής, οι κεντρώοι μεταρρυθμιστές δυσκολεύονται να εμπεδώσουν πως σε εσωτερικές διαδικασίες σαν κι αυτές της Κυριακής δεν αρκούν ο ηγέτης και οι καλές προθέσεις. Χρειάζονται άτομα να κινητοποιήσουν πολλά άλλα άτομα προκειμένου οι αξίες και οι προσδοκίες να μεταφραστούν σε ψήφους.

Οι άνθρωποι αυτοί πρέπει να συγκροτούν ένα πανεθνικό συντονισμένο δίκτυο, που με τη δράση του να επηρεάζει το τελικό αποτέλεσμα. Σε τοπικό επίπεδο η ύπαρξη επαρκούς αριθμού τέτοιων ατόμων (π.χ. βουλευτών, δημάρχων, δημοτικών συμβούλων κ.ά.) αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για τη συγκρότηση αποτελεσματικού «μηχανισμού». Σε όλο τον κόσμο έτσι γίνεται. Πώς φαντάζεστε ότι διεξάγονται οι προκριματικές εκλογές, για παράδειγμα, στο Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ; Στρατοί εθελοντών και επαγγελματιών δίνουν επί μήνες μάχες χρησιμοποιώντας ακόμη και αμφιλεγόμενες μεθόδους. Οι λεγόμενοι «μηχανισμοί» είναι βασικό στοιχείο της αναμέτρησης και όποιος τους υποτιμά κάνει λάθος. Οι «μηχανισμοί» δεν βρίσκονται έξω από την κοινωνία, συνιστούν τμήμα της· ούτε φτιάχνονται σε μια νύχτα, προϋποθέτουν συστηματική και ομαδική δουλειά και αφιερωμένο χρόνο.

Και οι δύο υποψήφιοι του μεταρρυθμιστικού Κέντρου υστέρησαν δραματικά σε αυτό. Ιδιαίτερα ο Θεοδωράκης (που είχε πίσω ένα πολιτικό κόμμα πανελλήνιας εμβέλειας) φαίνεται να υποτίμησε σε τέτοιο βαθμό την αξία των τοπικών οργανωμένων δικτύων, που στην περιφέρεια συχνά «δεν έβρισκε την ψήφο του». Ο Καμίνης προσπάθησε να φτιάξει ένα δίκτυο εκ του μηδενός. Αποδείχτηκε εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση και υπέφερε εξ αυτής της αδυναμίας του σε πολλές περιοχές.

Και το αφήγημα μετράει επίσης. Με το αφήγημα δεν εννοούμε ένα κατεβατό από προγραμματικές θέσεις που δεν διαβάζει κανείς σε προεκλογικό περίοδο, αλλά μια βασική ιδέα, μέσω της οποίας οι ψηφοφόροι σε ταξινομούν στον ανταγωνισμό. Αν θέλεις, λοιπόν, να κερδίσει το αφήγημά σου, πρέπει αυτό να είναι σαφές και να έχει πλειοψηφική δυναμική.

Υπό αυτήν την οπτική η καμπάνια του Θεοδωράκη είχε μεν ένα ξεκάθαρο μήνυμα (ψηφίστε με για να κάνουμε ένα κόμμα που να μην έχει καμιά σχέση με το ΠΑΣΟΚ), πλην όμως ήταν εκ προοιμίου καταδικασμένη καθώς απευθυνόταν σε μια μειοψηφική ομάδα δυνητικών ψηφοφόρων. Το αφήγημα του Θεοδωράκη ήταν κατά κάποιον τρόπο η άλλη όψη αυτού της Γεννηματά με μία βασική διαφορά: Η δεύτερη απευθύνθηκε στην πλειονότητα των ψηφοφόρων του νέου φορέα, ενώ ο πρώτος στην «κοινωνία» των μη ψηφοφόρων. Υπήρχε κάποια πιθανότητα να κερδίσει ο Θεοδωράκης με ένα τέτοιο αφήγημα; Καμία!

Η στρατηγική του Καμίνη να απευθυνθεί ταυτόχρονα σε δύο ακροατήρια (εντός και εκτός ΠΑΣΟΚ) ήταν έξυπνη καθώς έτσι τοποθετήθηκε στο κέντρο της αναμέτρησης, της έλειψαν όμως οι «γωνίες» και τα κρίσιμα διλήμματα. Εμοιαζε πολλές φορές πως ισορροπούσε ασταθώς ανάμεσα σε δύο κόσμους χωρίς όμως να μπορεί να πείσει για το τι διαφορετικό φέρνει αυτός. Το δίχως άλλο η δυσκολία της καμπάνιας του ήταν να πείσει τους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ πως ήταν ένας από αυτούς χωρίς να χάσει τους μη ΠΑΣΟΚ κεντρώους.

Ο δήμαρχος Αθηναίων είναι ένας αξιόλογος, έντιμος και ικανός άνθρωπος, που η παρουσία του έδωσε ποιότητα και πραγματικό ενδιαφέρον στην αναμέτρηση. Χάρη σε αυτόν μιλάμε σήμερα για τον νέο φορέα, χωρίς αυτόν όλα θα ήταν διαφορετικά. Ομως στη μάχη αυτή κατέβηκε όχι καλά διαβασμένος, όπως περίπου ένας καλός μαθητής που πάει να γράψει εξετάσεις σε ένα μάθημα απροετοίμαστος, ποντάροντας πως θα αριστεύσει λόγω της συνολικής καλής του εικόνας.

Συμπερασματικά, οι μη ΠΑΣΟΚ μεταρρυθμιστές είναι οι χαμένοι της αναμέτρησης όχι κυρίως επειδή δεν μπόρεσαν να κερδίσουν την ηγεσία του νέου φορέα (αυτό εξαρχής ήταν σχεδόν αδύνατο), όσο κυρίως επειδή αποκλειόμενοι από τον δεύτερο γύρο δεν κατάφεραν να αναδείξουν την πολιτική τους ταυτότητα ως τον δεύτερο βασικό πόλο του χώρου. Ομως η πολιτική δεν τελειώνει στις εκλογές και το μεταρρυθμιστικό Κέντρο έχει μπροστά του τώρα νέα διλήμματα και προκλήσεις. Αλλά γι’ αυτά θα επανέλθω σε δύο εβδομάδες.

* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα.

Σχετικά με τον Συγγραφέα

Σχόλια

Η Σύνταξη

Kατηγορίες

Ιστορικό