Πηγή: Η ΕΠΟΧΗ
Hμερομηνία δημοσίευσης: 07/3/2011
Των Μίκαελ Χαρτ και Τόνι Νέγκρι
* Οι αυθόρμητες εξεγέρσεις στη Μ. Ανατολή μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης κινημάτων για την ελευθερία, όπως παλιότερα αποτέλεσε η Λατινική Αμερική
Οι παρατηρητές των εξεγέρσεων στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή καλούνται να τις αναγνώσουν όχι ως επαναλήψεις του παρελθόντος αλλά ως αυθεντικούς πειραματισμούς που εγείρουν νέες -γεωγραφικά ευρύτερες- πολιτικές δυνατότητες για ελευθερία και δημοκρατία. Πράγματι, ελπίζουμε ότι ο αραβικός κόσμος θα αποτελέσει για την επόμενη δεκαετία ότι αποτέλεσε η Λατινική Αμερική την προηγούμενη -ένα εργαστήρι πολιτικού πειραματισμού με δυναμικά κοινωνικά κινήματα και προοδευτικές κυβερνήσεις, από την Αργεντινή ως τη Βενεζουέλα και από τη Βραζιλία ως τη Βολιβία.
Οι εξεγέρσεις πέτυχαν ένα «ιδεολογικό ξεσκόνισμα», διώχνοντας μακριά τις ρατσιστικές αντιλήψεις που, μέσω των πολιτισμικών συγκρούσεων, διαμόρφωσαν την αραβική πολιτική στο παρελθόν. Οι μαζικές κινητοποιήσεις σε Τυνησία, Κάιρο και Βεγγάζη συνθλίβουν τα πολιτικά στερεότυπα ότι οι Άραβες περιορίζονται σε δυο επιλογές (λαϊκές δικτατορίες ή φανατικές θεοκρατίες) ή ότι οι Μουσουλμάνοι είναι κατά κάποιο τρόπο ανάξιοι για ελευθερία και δημοκρατία. Ακόμα και η καταχώρηση των κινητοποιήσεων ως «επαναστάσεις» παραπλανά όσους σχολιαστές ερμηνεύουν την εξέλιξη των γεγονότων ότι υπακούν στη λογική του 1789 ή του 1917 ή κάποιας άλλης αντίστοιχης ευρωπαϊκής εξέγερσης ενάντια σε βασιλιάδες και τσάρους.
Η σπίθα της ανεργίας
Η αυξημένη ανεργία ήταν η σπίθα που άναψε τις αραβικές εξεγέρσεις, των οποίων βασικός πυρήνας είναι η απογοητευμένη μορφωμένη νεολαία -που έχει πολλά κοινά με τους διαμαρτυρόμενους φοιτητές σε Λονδίνο και Ρώμη. Παρότι το αρχικό αίτημα που διέτρεξε τον αραβικό κόσμο εστίαζε στο τέλος της τυραννίας και των αυταρχικών κυβερνήσεων, αναδείχθηκε σειρά κοινωνικών αιτημάτων σε σχέση με την εργασία και τη ζωή, που έχουν στόχο όχι μόνο να δοθεί τέλος στην ανέχεια και τη φτώχεια αλλά και ν’ αποκτήσει εξουσία και αυτονομία αυτός ο σκεπτόμενος και εξαιρετικά ικανός λαός. Οι παραιτήσεις των Μπεν Άλι, Χόσνι Μουμπάρακ και Μουαμάρ Καντάφι είναι μόνο το πρώτο βήμα.
Η οργάνωση των εξεγέρσεων θυμίζει ό,τι έχουμε δει εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία σε άλλες γωνιές του κόσμου, από το Σιάτλ στο Μπουένος Άιρες, τη Γένοβα, τη Κοτσαμπάμπα, τη Βολιβία: ένα οριζόντιο δίκτυο, χωρίς κεντρικό ηγέτη. Οι παραδοσιακές αντιπολιτευόμενες οργανώσεις μπορούν να συμμετέχουν σε αυτό το δίκτυο αλλά όχι να το καθοδηγούν. Εξωτερικοί παρατηρητές προσπάθησαν από την πρώτη μέρα να αναδείξουν έναν ηγέτη για τις αιγυπτιακές εξεγέρσεις: τον Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι, ή τον επικεφαλής δημοσίων σχέσεων της Google, Ουαέλ Γκόνιμ. Φοβούνται ότι οι Αδερφοί Μουσουλμάνοι ή κάποια άλλη οργάνωση θα ηγεμονεύσει στις κινητοποιήσεις. Αυτό που δεν καταλαβαίνουν είναι ότι ο λαός μπορεί να αυτοοργανώνεται και ότι η επιβολή ενός κεντρικού ηγέτη ή η ηγεμονία μιας παραδοσιακής οργάνωσης θα υπονόμευε τη δυναμική της. Η επικράτηση των διαδικτυακών μέσων (Facebook, You Tube, Twitter) έπονται και δεν δημιουργούν αυτή την οργανωτική δομή. Αποτελούν μέσα έκφρασης για την αυτοοργάνωση ενός σκεπτόμενου λαού.
Παρότι αυτά τα οργανωμένα διαδικτυακά κινήματα αρνούνται την ύπαρξη κεντρικής ηγεσίας, πρέπει να ενσωματώσουν τα αιτήματά τους σε μια νέα δομή που θα συνδέει τα πιο ενεργά τμήματα της εξέγερσης με τις ανάγκες του λαού. Οι εξεγέρσεις της αραβικής νεολαίας δεν έχουν στόχο ένα παραδοσιακό φιλελεύθερο σύνταγμα που θα εγγυάται το διαχωρισμό των εξουσιών και τακτικές εκλογές, αλλά μια δημοκρατία που θα ανταποκρίνεται στις νέες μορφές έκφρασης και στις ανάγκες του λαού. Αυτή θα περιλαμβάνει πρωτίστως συνταγματική αναγνώριση της ελευθερίας της έκφρασης, όχι με την τυπική μορφή των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης, που είναι όργανα των διεφθαρμένων κυβερνήσεων και οικονομικών ελίτ, αλλά με την παύση της λογοκρισίας στο διαδίκτυο.
Δεδομένου ότι αυτές οι εξεγέρσεις φούντωσαν όχι μόνο από την αυξημένη ανεργία και τη φτώχεια αλλά από τη γενικευμένη απογοήτευση των νέων ανθρώπων που εμποδίζονται να δημιουργήσουν και να εκφραστούν, μια ριζοσπαστική συνταγματική απάντηση πρέπει να αναδείξει ένα κοινό σχέδιο για τη διαχείριση των φυσικών πόρων και του κοινωνικού έργου.
Για μια νέα ζωή
Αυτό είναι ένα μονοπάτι αμφισβήτησης του καπιταλισμού, το οποίο δεν μπορεί να διασχίσει ο νεοφιλελευθερισμός. Ακόμα και ο ισλαμικός νόμος είναι απολύτως ανεπαρκής για να ικανοποιήσει αυτές τις ανάγκες. Οι σημερινές εξεγέρσεις δεν διαταράσσουν μόνο τις ισορροπίες στην περιοχή, αλλά το παγκόσμιο σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης. Ως εκ τούτου, ελπίζουμε ότι οι κινητοποιήσεις θα εμπνεύσουν άλλα πολιτικά κινήματα και θα αυξήσουν τις προσδοκίες για ελευθερία και δημοκρατία, πέρα από τα όρια του αραβικού κόσμου. Φυσικά, κάθε εξέγερση μπορεί να αποτύχει: αιματηρή καταστολή από τους τυράννους, επιβολή στρατιωτικών πραξικοπημάτων, παραδοσιακές αντιπολιτευόμενες ομάδες θα προσπαθήσουν να καπηλευτούν τα κινήματα ή θρησκευτικές ιεραρχίες θα πάρουν δόλια την εξουσία. Ωστόσο αυτά που θα παραμείνουν ζωντανά είναι τα πολιτικά αιτήματα και οι επιθυμίες, τα όνειρα μιας σκεπτόμενης νέας γενιάς για μια νέα ζωή.
Όσο αυτά τα αιτήματα και οι επιθυμίες δεν σβήνουν, τόσο θα συνεχίζονται οι κινητοποιήσεις. Το ερώτημα είναι τι διδάγματα θα πάρει η παγκόσμια κοινότητα από αυτές τις νέες διεκδικήσεις για ελευθερία και δημοκρατία, την επόμενη δεκαετία.
Μετάφραση από την Guardian (24/2/2011): Ιωάννα Δρόσου
